DYMENSJE I WSKAŹNIKI RELIGIJNOŚCI

Анотація

Religia w każdej kulturze i społeczeństwie jest znaczącym zjawiskiem społecznym. Socjologia nie wyjaśnia skąd się wzięła religia oraz na czym polega jej istota, lecz pogłębia znajomość zjawisk religijnych o ile zależą one od styczności, czynności, stosunków i grup społecznych. Religia dla niej jest faktem społecznym.

Wiara, wierzenia, wartości i czynności religijne, stanowią strukturalne elementy systemów religijnych. Zinternalizowane wartości, znajdujące wyraz w postawach i zachowaniach społeczności religijnych, można nazwać religijnością a samą religię można traktować jako wartość kulturową i rzeczywistość społeczną.

Wiara ma swoje widoczne przejawy w życiu społeczno-religijnym człowieka ale nie odzwierciedla w pełni całokształtu religijności. Religijność w wymiarze globalnych postaw wobec wiary w Polsce kształtowała się na wysokim poziomie w systemie totalitarnym i na jeszcze wyższym w systemie rodzącej się demokracji w pierwszych latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Obecnie zaś wskaźniki wierzących kształtują się na niższym poziomie.

Z kolei wiedza religijna ma swój związek z wyznawaną wiarą i może potęgować jej intensywność. Chociaż wiedza religijna najmniej podlega zmianom w każdym środowisku, między innymi dlatego, że prezentuje się na niskim poziomie, to pewne minimum tej wiedzy potrzebne jest, by przyjąć wiarę oraz ją wyznawać. W intelektualnym wymiarze religijności, podstawowa wiedza katechizmowa jako integralny jej element, jest w obecnej rzeczywistości niewystarczająca.

Wierzenia pozostają w ścisłym powiązaniu z wiarą członków danej społeczności religijnej i opierają się na wierzeniach religijnych, objawiających wyobrażenia o naturze rzeczywistości Bożej i jej celowości. Są na względnie wysokim poziomie a selektywność dogmatów wiary, bardziej dotyczy treści eschatologicznych.

W doświadczeniu religijnym prawie połowa Polaków wypowiedziało się pozytywnie o możliwości odczucia bliskości Boga w życiu codziennym. Kobiety częściej doświadczają bliskość Boga niż mężczyźni. Ludzie młodzi najbardziej doświadczyli Boga w cierpieniu, chorobie i utracie kogoś bliskiego a także na modlitwie.

Spełnianie praktyk religijnych jednorazowych jest bardzo wysokie. Na mszę św. raz lub kilka razy w tygodniu uczęszczają bardziej kobiety niż mężczyźni. Zdecydowana większość dzieci wychowała się w domu rodzinnym, w którym w mieszkaniu był krzyż lub ikona.

Większa jest identyfikacja z kościołem parafialnym w środowisku wiejskim niż w środowisku miejskim. Mieszkańcy miasta ujawniają daleko niższe zainteresowanie się życiem parafialnym. Z kolei portret księdza kreślony jest  jego cechami indywidualnymi: to ksiądz powiernik, o dobrym sercu, oscylujący między sacrum a profanum.

Moralność religijna najbardziej ulega zmianom, w kierunku odchodzenia stawianych przez Kościół obowiązujących ocen i norm moralnych, szczególnie w dziedzinie katolickiej etyki seksualnej życia małżeńsko-rodzinnego. Młode pokolenie w opiniowaniu różnych zachowań ludzkich, powoli odchodzi od rygoryzmu, zmierzając w kierunku wyrozumiałej tolerancji.